Günümüzde evliliklerin yaklaşık yarısı boşanmayla sona eriyor ve boşanmayı seçmeyen birçok çift hala kronik çatışma ve sıkıntı yaşıyor. Evlilik çatışmasının, depresyon, anksiyete bozuklukları, madde kullanımı ve cinsel iktidarsızlık gibi bozukluklarla bir arada var olduğuna ve ilişki problemlerinin bireyde psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkmasına ve devam etmesine neden olduğuna dair kanıtlar mevcuttur. Buna karşılık bir bireyin bozukluğu temel bir stres kaynağı olabileceği gibi eşlerin birbirleriyle ilişkilerindeki gereksinimlerini karşılayabilme becerilerini de aksatabilir.Bu yüzden de bir klinisyenin, evlilik problemlerinin tedavisinde uzmanlaşmış olsun ya da olmasın, klinik uygulama esnasında sıkıntılı çiftlerle karşılaşma olasılığı hayli yüksektir ve birey ve çift özelliklerinin ne şekilde etkileşim kurduğu ve terapiye gelmeye neden olan bir yığın sorun için çift terapisinin bir temel tedavi mi yoksa bir yan tedavi mi olacağının anlaşılması çok önemlidir. ÇİFTLERİN İLİŞKİ PROBLEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Partner ilişkileri sorunu özetle şöyle tanımlanır: \”Bireyde veya aile işleyişinde ya da çiftlerden birinde veya her ikisinde görülen semptomların ortaya çıkışındaki klinik açıdan önemli olan hasarlar ile bağdaşan olumsuz iletişim (mesela eleştiriler), çarpık iletişim ( mesela gerçek dışı beklentiler ) veya iletişimsizlik ( mesela küsme ) unsurları görülen eşler veya partnerler arasındaki bir iletişim modeli.\” Sıkıntılı çiftleri sıkıntısız çiftlerden ayıran bu üç alanın her biri içinde yer alan temel faktörlerin kısa tanımlarını bulacaksınız. ÇİFT İLİŞKİLERİNDEKİ DAVRANIŞSAL FAKTÖRLER Sosyal değiş – tokuş teorisi görüşünü destekleyen önemli miktarda deneysel kanıt bulunmaktadır. Bu görüşe göre sıkıntılı ilişkileri bulunan bireyler,olmayanlara oranla,can sıkıcı davranışları daha fazla,sevindirici davranışları ise daha az değiş-tokuş ederler ve mutsuz çiftlerdeki olumsuz davranışların değiş-tokuşu karşılıklı olma eğilimindedir. Çiftler bir samimiyet eksikliğinden şikayetçi olduklarında,ilişkilerinin geçmişinin sistematik bir değerlendirmesi sonucunda,çoğu kez ilişkinin ilk aşamalarına oranla ikisinin de karşılıklı hoşlandıkları aktivitelere hali hazırda daha az zaman ayırdıkları ortaya çıkar.Ortak olumlu aktivitelerin az olduğu yapıyı sürdüren bir diğer faktör de bireylerin,eğer birlikte zaman harcarlarsa artık daha fazla ortak yönlerinin olmadığını keşfedeceklerine yönelik olumsuz bir beklenti geliştirmiş olmaları ihtimalidir. Daha yüksek sıklıklarda şikayet / eleştiri, savunmacılık, küçümseme ve kaçınma sergileyen partnerlerin, ayrılma ve boşanma ihtimallerinin daha yüksek olduğunu belirlemişti. Sıkıntılı çiftlerin sıkıntısız çiftlere nazaran, \’\’problem kışkırtması\’\’ olayına bulaşmaları ihtimalinin daha yüksek olduğunu tespit etmişti. Düşünce ve duyguları açıkça ve yapıcı bir şekilde ifade etme becerileri,empatik dinleme becerileri,sorun giderme becerileri açıklayıcı(expreser) diğerinin de dinleyici(listener)rolü\”ilişki artırımı\” yaklaşımıdır.Açıklayıcı(expreser) düşünce ve duygularını özlü bir şekilde anlatmak ve bu görüşlerini mutlak değil,subjektif doğrular olarak ifade etmekle yükümlüdür.Buna karşılık dinleyici ise anlatıcının tanımladığı sübjektif deneyimi anlamaya çalışmaya odaklanacak ve anladığını anlatıcıya kendi fikirlerini katmadan anlatıcının ifadelerini değiştirerek iletecektir. Sorun giderme iletişimi,çiftlere bir soruna yönelik duygularını ifade etmelerinin değil,bir sorunun sistematik davranışsal tanımı,sorunun bir veya daha fazla olası(yani makul ve mantıklı) davranışsal çözümlerinin belirlenmesi ve günlük hayatta sorunu çözmeye yönelik somut bir plan ile meşgul olmalarının öğretildiği bir süreçtir. ÇİFT İLİŞKİLERİNDEKİ BİLİŞSEL FAKTÖRLER Beş tür otomatik düşünce belirlenmiştir: Her bireyin ,çiftin etkileşimlerinde gerçekleşen olayların bazı yönlerine dikkat edip diğerlerini görmezden geldiği seçici dikkat, Her bireyin,ilişkilerindeki olumlu ve olumsuz olayların nedenlerine yönelik yaptığı çıkarımlar veya yorumlar, Gelecekte ilişkide özel olayların meydana gelmesi ihtimaline yönelik tahminler ve beklentiler, İlişkinin genel veya kişiye özgü niteliklerine yönelik inançları ve bunların nasıl işlediğini içeren varsayımlar, Genel anlamda veya kişiye özgü ilişkilerin sahip\”olması gereken\”niteliklerine yönelik her bireyin kabul ettiği inançlar veya standartlar. Eşler arasında sınırların az olmasını,iktidarın eşit dağılımını ve birinin ilişkisine fazla zaman ve enerji ayırmasını savunan bireylerin ilişkilerinden daha memnun olma ve daha yapıcı yollarla iletişim kurma eğiliminde oldukları belirlenmiştir. ÇİFT İLİŞKİLERİNDEKİ DUYGUDURUM FAKTÖRLERİ Terapistler,çift etkileşimlerini gözlemlerken bu tür duygusal süreçlere ihtiyaç duyarlar ve çiftlerin bu tür geniş çaplı duygusal tepkilerine ve bunların içini dolduran muhtemelen hatalı olabilecek düşüncelere karşı koymalarına yardım ederler.Benzer şekilde,eşleriyle olan çatışmada çatışmayı etkileyen sinirlerini kontrol edememe problemi olan bireyler,sinir azaltımında bazı özgün müdahalelere gereksinim duyabilirler.Ayrıca bir çiftin bir üyesi veya her iki üyesinde de mevcut olan bazı psikolojik problemlerin çiftin ilişkisi üzerinde önemli etkilere sahip olması muhtemeldir.Eğer psikolojik problemlere ,ilişki faktörleri neden oluyor ise bu faktörler çift terapisi yoluyla uzaklaştırılabilir ya da psikolojik bozuklukları için bireysel terapi gerekebilir. BİLİŞSEL-DAVRANIŞSAL TEDAVİ STRATEJİLERİ Bireysel terapide olduğu gibi çiftler,değişme ihtimaline yönelik umutsuzluğa ve başarılı bir değişikliğin etkilerinin yaşamları için ne anlama geleceğine dair bir miktar korkuya bağlı olarak,genellikle terapiye gözle görülür bir kararsızlıkla girerler.Fakat çift üyeleri ayrıca savunmacı olma ve sorunlar için birbirlerini suçlama eğilimindedirler. İletişim Becerisi Eğitimi Sorun-Giderme Becerisi Eğitimi Bilişsel Tekrar Yapılandırma SAĞLIKLI AİLELERİN NİTELİKLERİ Sağlıklı kişilerin özelliklerine paralel olarak sağlıklı ailelerin özelliklerine sağlıklı yaşam ve uyum konularına ilişkin kaynaklarda da sağlıklı ve işlevsel bir ailenin özellikleri sıralanmaktadır. Belirtilen sağlıklı aile nitelikleri aşağıda verilmiştir. Duyguları Paylaşma Duyguların Anlama Bireysel Farkların Kabul Edilmesi İlgi ve Sevgi Duygusunun İletilmesi İşbirliği Mizah Duygusu Temel Gereksinimleri Karşılama Çatışmaya Girmeden Sorunların Çözümü Toplumsal Değerlere Sahip Olma Sözleşme ve Sorumluluk Alma